Αν θέλει κανείς να μιλήσει για τη γαστρονομία στην Άνδρο, θα πρέπει πρώτα να αναφερθεί στα γλυκά της –και ειδικά στα σιροπιαστά γλυκά του κουταλιού. Ιδιαίτερα δημοφιλή είναι το καρυδάκι (το νησί έχει άφθονες καρυδιές), το τυλιχτό νερατζάκι, το τριαντάφυλλο (ροδοζάχαρη), το βύσσινο, ο μοναδικός ανθός λεμονιάς. Αξίζει να δοκιμάσει κανείς το παμπιλόνι, που γίνεται από ένα μεγάλο αρωματικό εσπεριδοειδές του νησιού, όπως και το περγαμόντο.

Ποτά και γλυκά του κουταλιού

Ιδιαίτερα δημοφιλή γλυκά είναι τα αμυγδαλωτά με ανθόνερο, που έχουν μοναδική μυρωδιά και γεύση, τα καλτσούνια με γέμιση καρύδι και μέλι και το παστέλι, που φτιάχνεται από ντόπιο καρύδι και σουσάμι. Οι παστελαριές είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση: Πρόκειται για ξερά σύκα, με τριμένο καρύδι, κανέλα και σουσάμι. Στα ζαχαροπλαστεία του νησιού μπορεί κανείς να βρει σουμάδα, ένα δροσερό ποτό από πικραμύγδαλο το οποίο συνήθως προσφερόταν στους γάμους.

Ανδριώτικα αμυγδαλωτά

Αν και δεν υπάρχει κάποια οργανωμένη ποτοποιΐα στο νησί, εύκολα μπορεί να βρει κανείς (κυρίως στους γυναικείους συνεταιρισμούς) σπιτικά λικέρ, αλλά και ρακί. Ιδιαίτερο είναι το πότζι, ένας τύπος ρακόμελου (μίγμα από ρακί και μέλι). Παλιότερα για το πότζι χρησιμοποιούσαν ρακί από μούρα, που είναι πιο δυνατό. Υπάρχουν σημαντικές καλλιέργειες αμπελιών, χωρίς ωστόσο να υπάρχει οινοποιείο. Ο επισκέπτης αξίζει να δοκιμάσει το κόκκινο κράσι από την ποικιλία «κουμάρι».

Η Άνδρος είχε πάντα (και εξακολουθεί να έχει) κτηνοτροφία και σημαντική παράδοση στα τυριά. Αυτή τη στιγμή στο νησί λειτουργούν μικρές μονάδες, που παράγουν εξαιρετικής ποιότητας τυριά. Ας γνωρίσουμε τα σημαντικότερα:

Παστέλι σερβιρισμένο σε φύλλα λεμονιάς

Η πετρωτή ή αρμεξιά ή Ανάλατη: Λευκό αγελαδινό τυρί φρέσκο, με ημίσκληρη υφή. Ιδιαίτερα νόστιμη και με γεμάτη γεύση τρώγεται σκέτο, συνοδεύει το φαγητό αλλά μπαίνει και σε πίτες και σερβίρεται με ξηρά φρούτα ως επιδόρπιο.

Βολάκι: Γίνεται από παστεριωμένο αγελαδινό γάλα. Έχει πλούσια, βουτυράτη, γεύση σε σχήμα κώνου και με υφή που θυμίζει μοτσαρέλα. Μπαίνει σε σαλάτες, αλλά τρώγεται και σκέτο με ψωμί. Όταν μείνει αρκετά στο ψυγείο αποκτά σκληρή υφή, υποκίτρινο χρώμα και πικάντικη γεύση. Σκληρό είναι εξαιρετικός μεζές με ρακί. Τριμμένο χρησιμοποιείται στις μακαρονάδες.

Πικάντικη κοπανιστή: Γίνεται από μυζήθρα που τοποθετείται σε πήλινο δοχείο και ζυμώνεται με αλάτι. Περιοδικά επαναλαμβάνεται η διαδικασία ζυμώματος 3 φορές. Πατώνεται πολύ καλά να μην παίρνει αέρα και στο στόμιο του δοχείου τοποθετείται ένα πανί ποτισμένο στο ξίδι. Το περιεχόμενο είναι έτοιμο μετά από δέκα ημέρες.

H φρουτάλια, «σήμα κατατεθέν» της γαστρονομίας στην Άνδρο

Όσον αφορά τα φαγητά, «σήμα κατατεθέν» του νησιού είναι η φρουτάλια. Πρόκειται για ομελέτα, με πατάτες κομμένες σε λεπτές στρογγυλές φέτες, μυρωδικά, ντόπια λουκάνικα και γλίνα (λίπος χοιρινού), που της δίνουν την ιδιαίτερη γεύση. Υπάρχουν πολλές παραλλαγές, που αξίζει να δοκιμάσει κανείς. Για παράδειγμα, φρουτάλια με φρέσκα κουκιά, με κολοκύθια, με αγκινάρες, με κολοκυθοανθούς.

Εκτός από τα εξαιρετικά σπιτικά λουκάνικα με το άρωμα γλυκάνισου, στην Άνδρο μπορεί κανείς να αναζητήσει «λούζες» -καπνισμένα κομμάτια από χοιρινό, μαριναρισμένα σε κόκκινο κρασί με μάραθο και πιπέρι.

Ξεχωριστή θέση στην ανδριώτική κουζίνα έχει ο «λαμπριάτης», που είναι ένα από τα πιο πλούσια και ευωδιαστά πασχαλινά εδέσματα. Πρόκειται για αρνί με γέμιση από τρία διαφορετικά τυριά, αυγά, ρύζι, δυόσμο και μαϊντανό, που ψήνεται αργά σε ξυλόφουρνο για 8-10 ώρες.